Hizkuntza bat ikasteko aintzat hartu beharrekoak

Gaur egun, globalizazioa dela eta, atzerritar hizkuntzak ikastea gero eta garrantzitsuagoa da. Hala ere, ama-hizkuntza ez den hizkuntza berri bat ikastea oso zaila izaten da. Hainbat pertsona dira, behintzat, ideia hori dutenak. Seguruenik, pertsona hauen guztien burutik honako galdera hau pasako da: Ba al da hizkuntza bat ondo ikasteko metologiarik? Galdera honi erantzuten saiatu ziren ikastaro honen hizlariak.

Gasteizeko Letren Fakultateko Yolanda Ruiz de Zarobek, hizkuntza berri bat ikastean, hainbat faktorek eragiten dutela adierazi zuen. Hala nola, adimena, ikasteko era, bakoitzaren nortasuna, motibazioa, adina edota testuingurua. “Hauetatik batez ere adimena, motibazioa eta adina dira determinatzaileak”. Adinari dagokionez, Yolanda Ruiz de Zaroberen esanetan 6 urte azpiko haurrak era naturalean hizkuntza batekin, biekin edota hirukin elkarbizi badira hizkuntza horiek ondo menperatuko dituzte eta fonetika natibo batena izango dute. “Aitzitik, ume horri bere etxean hizkuntza bat ez bazaio irakasten, eskolan hizkuntza arrotz bat ikasten hasten bada eta ordu gutxitako irakasgaia bada, oso gutxi ikasiko du”. Ruiz de Zarobek zenbait ikerkuntza erakutsi zituen non 4, 8 eta 11 urterekin eskoletan ingelesa ikasten hasi ziren ikasleei frogak egin zizkieten (guztientzat baldintza berak erabiliaz) eta kasu orotan emaitzak antzekoak ziren, “klasean ingelesezko ordu gutxi ematen direlako”. Hori dela eta, ikastetxeetan ingeles ordu kopurua areagotu behar dela proposatu zuen. “Dagoeneko eskola batzuek AICLE sistema ezartzen hasi dira”. Sistema honen bidez, ez da soilik ingeles hizkuntza ingelesez ematen, pare bat irakasgai ere ingelesez ematen dira.

Eragileak alde batera utzita, hizkuntza berri bat ikastean, batzuetan hizkuntza hori hitz egiten dutenek kultura desberdin batean bizi direla ahaztu egiten da. “Herrialde baten komunikazio arauak kontutan hartu behar dira hizkuntza batean zuzentasunez komunikatzeko”, nabarmendu zuen Leire Ruiz de Zarobek. Bere esanetan, hizkuntza baten komunikazioaren %70-%80 inguru ez-ahozko komunikazioak osatzen du. “Adibidez, Japonian gaizki ikusita dago eskerrak ematerako orduan ‘eskerrik asko’ esatea. Haiek horrelakoetan ‘barkatu’ esaten dute errudun sentitzen baitira”.

Era berean, Alicia Melladok, hizkuntza bat ikasterakoan, besteak beste, atzerriko hizkuntzan zein soinu, tonu, erritmo, keinu eta adierazpen erabiltzen diren jakitea oinarrizkoa dela azpimarratu zuen. “Esaterako, gaztelanian ahoskera silabikoa da eta atzerriko zenbait hizkuntza gaizki ahoskatzen dira era silabikoan egiten dugulako ea beste hizkuntza horretan ahoskera silabikoa den jakin gabe”.

Hizkuntza bateko komunikazio eskuduntza egokia lortzeko, ondo irakurtzea eta idaztea ere nahitaezkoak dira. Daniel Cassanyk, Bartzelonako Pompeu Fabra Unibertsitateko irakasleak, irakurtzen ikastea “mezu bat kodifikatzea” dela adierazi zuen. Bestetik, ondo idazten ikasteko, zein motatako testua idatzi behar den aztertu behar da “eta testu bakoitzarentzat formula desberdinak erabiltzen ikastea gomendagarria da”. Halaber, idatzi baino lehen, idatzi behar dena planifikatu behar dela, zein den testu hori irakurriko duen publikoa jakin behar dela eta idatzitakoa berrikusi behar dela esan zuen.

Alicia Mellado: “El profesional de idiomas tiene que conocer cómo funciona el aparato fonador”

¿Por qué cuando aprendemos un idioma la pronunciación es lo que más nos cuesta?

Porque pronunciar supone poner en marcha muchos mecanismos que afectan a distintas áreas tanto del cerebro, como fisiológicas, neuromotoras, de tipo psicológico, de personalidad, de control...

¿Es posible para un adulto lograr una correcta pronunciación?

Es posible pero difícil. El adulto carece de ciertos recursos que tiene el niño, sobre todo porque ha pasado el periodo crítico del que os hablé, sin embargo, puede aportar el interés, el trabajo, el contacto con hablantes nativos...  Tampoco tiene por qué ser una meta, hay que conseguir una reproducción natural, lo más inteligible posible y no estar sometidos a la tiranía del hablante nativo. Si alguno quiere conseguir esa meta, puede proponérselo. Ahora bien, no suele ser una meta fácil, ni a corto plazo.

¿Qué técnicas debemos interiorizar para aprender a pronunciar?

Fundamentalmente es aprender a discriminar auditivamente. Aprender a oír. Tenemos que ser capaces de reconocer aquellos aspectos del nivel fónico que no están en el programa de nuestra lengua. Y una vez que los discriminamos y reconocemos, ser capaces de reproducirlo.

¿También existen técnicas para los ritmos, sonidos, recursos fónicos, gestos, onomatopeyas?

Hay una parte que es la del léxico vinculada a la memoria, y otra más creativa, unida a la semántica y pragmática, tal y como ocurre también con el lenguaje no verbal. El problema es que no tiene la recurrencia que tiene el lenguaje verbal y que en el lenguaje verbal encontramos signos que cumplen una-dos funciones, mientras que en el lenguaje no verbal podemos encontrar signos que cumplen mil funciones y muy difíciles de clasificar.

¿Debería cambiar la forma de darse las clases en donde se suele dar más importancia a la gramática?

Hay que centrarse en el alumno, en el estilo de aprendizaje y en la necesidad que tiene cada uno. Hay que funcionar a partir de las competencias que se quieren desarrollar y las competencias comunicativas deberían ir más allá de la gramatical. Centrarse sólo en la gramática es reduccionista.

¿Y es suficiente un profesor nativo a la hora de dar idiomas?

El hecho de ser nativo no garantiza que seas profesional. Lo que se necesita es un profesional, un técnico que conozca cómo funciona el aparato fonador y cómo es el sistema fonológico de la lengua materna, y de la nueva lengua. También que sea pedagogo. Es como si a alguien que está en buenas condiciones físicas, se le permitiera ser profesor de gimnasia.